Bất ngờ lớn

Theo số liệu do Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) công bố, vào tháng 7, giá trị các khoản vay mới bằng đồng nhân dân tệ đã giảm 50 tỷ (tương đương khoảng 7 tỷ USD), đánh dấu mức giảm hàng tháng đầu tiên kể từ năm 2005.

Con số này gây ra cú sốc lớn, bởi nó trái ngược với dự báo tăng 300 tỷ nhân dân tệ mà các chuyên gia được Bloomberg khảo sát đưa ra. Cú sụt giảm bất ngờ cũng phản ánh những thách thức dai dẳng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Tuy PBoC không cung cấp số liệu chi tiết hàng tháng, tờ Reuters tính toán rằng các khoản vay mới của doanh nghiệp đã giảm mạnh trong tháng 7, xuống còn vỏn vẹn 60 tỷ nhân dân tệ. Trong tháng trước đó, giá trị các khoản vay mới lên đến 1.770 tỷ nhân dân tệ.

So với doanh nghiệp, tâm lý của các hộ gia đình có vẻ còn dè dặt hơn. Các khoản vay mới của hộ gia đình Trung Quốc đã giảm 489,3 tỷ nhân dân tệ trong tháng 7, trái ngược mức tăng 597,6 tỷ nhân dân tệ vào tháng 6.

Xét tổng thể, sự sụt giảm trong nhu cầu tín dụng xuất phát từ việc người đi vay hoàn trả nợ nhiều hơn số tiền vay mới. Điều này phản ánh các doanh nghiệp lẫn hộ gia đình đều e ngại gánh thêm nợ khi triển vọng kinh tế vẫn còn u ám.

Ý nghĩa của các con số

Số liệu tín dụng thường bị ảnh hưởng bởi yếu tố mùa vụ. Trong tháng 6, các ngân hàng thường đẩy mạnh cho vay để hoàn thành mục tiêu quý II, do đó các khoản vay mới thường tăng mạnh. Tới tháng 7, động lực này không còn nên số liệu thường thấp hơn.

Tuy nhiên, mức giảm của tháng 7 còn tồi tệ hơn cả dự đoán của những chuyên gia bi quan nhất, cho thấy sự suy yếu lần này không chỉ mang tính mùa vụ, mà phản ánh rõ rệt tâm lý bi quan đang bao trùm nền kinh tế.

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khiến doanh nghiệp lo ngại, hạn chế vay nợ để chi cho các khoản đầu tư mới. Khi doanh nghiệp bất an, họ không tuyển dụng thêm lao động, mà thậm chí còn sa thải nhân viên.

Thị trường việc làm khó khăn khiến người tiêu dùng ưu tiên tiết kiệm và trả nợ, thay vì vay tiền để mua sắm. Đầu tư và tiêu dùng yếu đe dọa sẽ kéo tăng trưởng kinh tế đi xuống, biến nỗi lo thành sự thật.

Ông Lynn Song, nhà kinh tế cấp cao tại ING Bank, chia sẻ với Bloomberg: “Nhu cầu vay vốn giảm thường là dấu hiệu tiêu cực về tăng trưởng kinh tế tương lai. Mối lo ngại lớn nhất của tôi là tâm lý bi quan dai dẳng, vốn là nguyên nhân chính khiến nhu cầu vay vốn của người tiêu dùng và doanh nghiệp suy yếu”.

Ngoài yếu tố tâm lý, nhu cầu tín dụng của Trung Quốc hụt hơi còn liên quan các vấn đề mang tính cấu trúc, bao gồm khủng hoảng bất động sản và tình trạng dư thừa công suất.

Theo khảo sát năm 2019 của PBoC, gần 60% tài sản của hộ gia đình Trung Quốc gắn liền với bất động sản. Trong bối cảnh thị trường nhà ở trượt dốc, giá trị tài sản hộ gia đình cũng sụt giảm mạnh, làm suy yếu niềm tin và nhu cầu vay vốn mới để tiêu dùng hay đầu tư.

Theo Bloomberg, một số chuyên gia dự đoán phải đến giữa hoặc cuối năm 2026, thị trường bất động sản mới tìm thấy đáy.

Trong khi đó, tình trạng dư thừa công suất khiến các doanh nghiệp thiếu động lực để đầu tư mở rộng sản xuất, đồng nghĩa với nhu cầu vay vốn thấp.

Do cung lớn hơn cầu, các công ty buộc phải giảm giá sâu để giữ khách, kéo theo áp lực giảm phát. Người tiêu dùng vì thế càng có xu hướng chờ giá hàng hoá giảm sâu hơn, gây áp lực lên dòng tiền và biên lợi nhuận doanh nghiệp.

Trong giai đoạn khó khăn, doanh nghiệp phải cắt giảm chi phí lao động. Thu nhập thấp khiến các hộ gia đình càng hạn chế vay nợ và chi tiêu, chỉ tìm cách tiết kiệm và trả nợ cũ.

Nếu vòng lặp này không bị phá vỡ, các doanh nghiệp và hộ gia đình sẽ ngày càng bi quan về triển vọng tăng trưởng kinh tế và thu nhập tương lai, đẩy Trung Quốc mắc kẹt trong hàng chục năm giảm phát và tăng trưởng thấp giống Nhật Bản.

Ảnh hưởng tới các biện pháp kích thích kinh tế

Sự sụt giảm của các khoản vay mới cho thấy rõ sự lệch pha: ngân hàng sẵn sàng cho vay, nhưng các hộ gia đình và doanh nghiệp lại không có nhu cầu. Điều này sẽ hạn chế hiệu quả của các công cụ nới lỏng chính sách tiền tệ, ví dụ như giảm lãi suất.

Ông Xing Zhaopeng, nhà kinh tế cấp cao về Trung Quốc tại ngân hàng ANZ, cho hay: “Hiện tại, chính sách tiền tệ đã bước vào giai đoạn quan sát, các quan chức ít có khả năng giảm lãi suất trong tương lai gần. Do thanh khoản vẫn dồi dào, rất có thể PBoC sẽ trì hoãn cả kế hoạch giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc”.

Do hiệu quả của chính sách tiền tệ bị kìm hãm, Trung Quốc có thể cần phải dựa nhiều hơn vào chính sách tài khóa để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong thời gian gần đây, Bắc Kinh đã tăng cường chi tiêu cho cơ sở hạ tầng và trợ cấp cho người tiêu dùng.

Theo Securities Daily, một chuyên gia cho biết giới chức trách đang chuẩn bị đẩy nhanh các dự án cải tạo đô thị nhằm củng cố thị trường bất động sản. Ông dự đoán Trung Quốc có thể công bố các biện pháp hỗ trợ bổ sung ngay trong tháng 9.

Ông Zhang Bin, Phó Giám đốc Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới tại Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, đề xuất chính phủ tăng mạnh chi tiêu tài khóa trong nửa cuối năm 2025 thông qua việc phát hành thêm 2.300 tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 320 tỷ USD) trái phiếu.

Theo ông, biện pháp này sẽ góp phần duy trì nguồn lực tài khóa cần thiết để giúp nền kinh tế đạt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm 2025.

Ngoài ra, ông khuyến nghị Trung Quốc đẩy mạnh đầu tư công cho các dự án cải tạo đô thị. Những dự án đó có thể trở thành động lực tăng trưởng mới trong bối cảnh đầu tư sản xuất có dấu hiệu giảm tốc.