Thuật ngữ “cạnh tranh tiêu cực” chỉ tình trạng cạnh tranh lũng đoạn thị trường, xảy ra khi dư thừa công suất đẩy doanh nghiệp vào vòng giảm giá và cắt giảm chất lượng sản phẩm nhằm duy trì thị phần. Hậu quả là lợi nhuận thu hẹp, kém hiệu quả sản xuất, khiến ngành bị tổn thương, dẫn đến sa thải, giảm lương và bất ổn chuỗi cung ứng. Tình trạng này đối với ngành thép Trung Quốc trong một vài năm gần đây ảnh hưởng lớn tới giá thép và thậm chí là “xuất khẩu cạnh tranh tiêu cực” ra các thị trường xuất khẩu trong đó có Việt Nam.

Từ giữa năm 2024, lãnh đạo cấp cao Trung Quốc đã đưa vấn đề này vào trọng tâm chính sách. Tại cuộc họp Bộ Chính trị vào tháng 7/2024, “involution-style competition” đã được xác định là một trong những nhân tố đe dọa hiệu quả kinh tế và lợi nhuận doanh nghiệp, được ưu tiên xử lý. Kể từ đó, chính phủ bắt đầu xây dựng khung pháp lý chống các hành vi cạnh tranh gây hại như trợ cấp không lành mạnh, thanh toán chậm cho nhà cung cấp, và giảm giá bán dưới giá thành.

Đến đầu tháng 7/2025, tại Hội nghị Ủy ban Tài chính – Kinh tế Trung ương, tiếp tục nhấn mạnh cần kiểm soát cạnh tranh vô trật tự thông qua luật pháp, khuyến khích doanh nghiệp cải thiện chất lượng và thúc đẩy thanh lọc công suất lạc hậu, giảm tổng cung toàn ngành.

Tác động tới ngành thép

Mặc dù chính sách chống cạnh tranh tiêu cực được áp dụng rộng rãi ở nhiều ngành như năng lượng tái tạo, ô tô, giao hàng nhanh, ngành thép cũng là trọng tâm chính. Từ tháng 7, thị trường hàng hóa đã bắt đầu có những phản ứng khả quan

  • Giá các sản phẩm thép chính như thép thanh (rebar), phôi vuông, và thép cuộn cán nóng (HRC) đã tăng rõ rệt trong tuần đầu tháng 7/2025, nhờ tâm lý cải thiện và thông tin giảm công suất tại Sơn Tây (giảm 6 triệu tấn từ mức 60,3 triệu tấn năm trước)
  • Thị trường chứng khoán tại Trung Quốc phản ứng tích cực: chỉ số ngành thép và năng lượng tái tạo tăng mạnh, nhiều cổ phiếu như Liuzhou Iron & Steel, Changzhou Almaden (thủy tinh năng lượng mặt trời) tăng khoảng 50–70% chỉ trong thời gian ngắn
  • Dù vậy, vẫn có sự hoài nghi về tác động dài hạn: Nhiều nhà đầu tư ngờ vực các biện pháp này có thể kéo dài vì vẫn tồn tại vấn đề như thị trường bất động sản yếu, căng thẳng thương mại, và khó cải thiện nhiều nếu không có kích cầu tiêu dùng mạnh

So sánh với năm 2015, cũng với những sách kiểm soát tương tự đã hỗ trợ cho giá thép Trung Quốc thoát đáy và có nhịp tăng bền vững. Rất khó để kỳ vọng mức độ tăng tích cực như vậy sẽ có trong năm 2025, khi phía cầu từ ngành BĐS Trung Quốc liên tiếp suy giảm. Nhưng kỳ vọng cho sự hồi phục và bớt áp lực giá hơn là khả thi nếu các chính sách nói trên đi vào thực tế.